Van corona-patiënten die op de intensive care hebben gelegen, is de conditie vaak zeer slecht. Dat blijkt uit een kleinschalig onderzoek van Heliomare. Intensieve revalidatie is nodig om hun fitheid weer op peil te brengen. De Corona Herstelapp van Roessingh Research and Development en Telerevalidatie.nl kan daarbij een hulpmiddel zijn.
Junior-onderzoeker en bewegingswetenschapper Ilse Blokland van Heliomare stond er versteld van hoe sterk de conditie van coronapatiënten afneemt na een verblijf op de intensive care. Als voorbeeld noemt ze een man van begin zestig die na vier weken ziekenhuisopname maar liefst 22 kilo was afgevallen. ‘Hij was een kwart van zijn gewicht verloren en zijn zuurstofopname was bijna gehalveerd. Toen hij hier bij ons voor revalidatie werd opgenomen, kon hij niet eens meer zelfstandig traplopen.’
Blokland houdt zich voor haar promotieonderzoek al zo’n vijf jaar bezig met de fitheid van patiënten tijdens hun revalidatie. Voor deze studie verzamelt ze de gegevens van de inspanningstesten die deze revalidanten moeten ondergaan. Toen Heliomare in Wijk aan Zee dit voorjaar de eerste post-coronapatiënten na een ziekenhuisverblijf opnam, werd ook van deze groep revalidanten de conditie gemeten. ‘Sportartsen van de Sport- en Beweegkliniek in Haarlem, met wie we nauw samenwerken, hebben de inspanningstesten afgenomen. Dat gebeurt op een hometrainer die telkens een tandje hoger gaat. Tijdens zo’n inspanning worden onder andere hartslag, ademhaling, maximale zuurstofopname en spierfuncties gemeten.’
Verlies aan spiermassa
In totaal ondergingen 24 ex-corona-patiënten een inspanningstest tijdens de revalidatie. Zij hadden gemiddeld twee weken op de intensive care gelegen, veelal aan de beademing. Blokland: ‘Van deze mensen hebben we natuurlijk geen nulmeting. Daarom hebben we de testresultaten vergeleken met die van gezonde mensen. We zagen dat de zuurstofopname – een maat voor fitheid – slechts 57 procent was van normaal. Ook was iedereen een stuk lichter geworden, waarbij het waarschijnlijk vooral gaat om verlies aan spiermassa. Met zo’n conditie kun je niet meer normaal functioneren. Opvallend was dat in eerste instantie vooral de afgenomen spiermassa een probleem vormde en niet de verminderde longfunctie.’
Uit de tests kon Blokland ook opmaken dat trainen veilig is, mits afgestemd op de conditie van de persoon. Problemen met het hart, zoals hartritmestoornissen, deden zich niet voor. De onderzoeker wilde vervolgens weten of de fitheid weer was toegenomen na een traject van drie maanden revalidatie, eerst bij Heliomare en later thuis onder begeleiding van een fysiotherapeut. Wederom was ze verbaasd. ‘Tot nu toe hebben we een deel van de patiënten opnieuw getest en daaruit blijkt dat ze in korte tijd enorm zijn vooruitgegaan. We zien een toename in fitheid van 50 procent tot meer dan een verdubbeling. Welk gedeelte daarvan natuurlijk herstel is, weten we niet, maar zo’n gigantische verbetering hebben we nooit eerder gezien bij revalidanten met andere aandoeningen.’
Eerstelijns fysiotherapeuten
Via het dit jaar opgerichte samenwerkingsverband AIRe (Aandachtsgroep Inspanningsfysiologie Revalidatiegeneeskunde) heeft Blokland haar bevindingen gedeeld met collega’s, zodat ook zij daarvan kunnen leren. Haar advies is om de training voor deze patiëntengroep op het individu af te stemmen en geleidelijk op te bouwen. Om dit mogelijk te maken hebben Roessingh Research and Development (RRD) en Telerevalidatie.nl samen een hulpmiddel ontwikkeld speciaal voor eerstelijns fysiotherapeuten, namelijk de Corona Herstelapp. Deze gratis app – https://www.telerevalidatie.nl/coronaherstel/ – is bedoeld voor ex-corona-patiënten die thuis revalideren. ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnova- tie, financierde de ontwikkeling ervan vanuit de regeling Creatieve oplossingen aanpak coronacrisis (COVID-19).
Eén van de ontwikkelaars van de Corona Herstelapp is Marijke Broekhuis, junior-onderzoeker bij RRD in Enschede. Ze legt uit dat de app, die in juli werd gelanceerd, de werkdruk van fysiotherapeuten in de eerste lijn moet verlichten. ‘Veel ex-coronapatiënten komen uiteindelijk bij hen terecht als ze na opname weer naar huis gaan. Het idee is dat ze samen uit een serie oefeningen een selectie maken die de patiënt kan uitvoeren. De oefeningen variëren in zwaarte. Het gaat om filmpjes waarbij met tekst en voice-over uitleg wordt gegeven.’
Vijf categorieën
De oefeningen in de Corona Herstel-app bestaan uit vijf categorieën: ademhaling, mobiliteit, conditie, cognitie en kracht. Deze indeling is volgens Broekhuis specifiek gericht op de beoogde doelgroep. ‘Uit onze bestaande catalogus met oefenvideo’s hebben we per categorie een selectie gemaakt en deze met fysio- en ergotherapeuten van verschillende revalidatiecentra geëvalueerd. Zij gaven tevens suggesties voor andere filmpjes waarover wij niet beschikten. Die zijn nu ook opgenomen in de app. Een voorbeeld daarvan is de Active Cycle of Breathing Techniques. Bij ACBT’s wissel je rustig ademhalen af met diep inademen en geforceerd uitademen, het zogenaamde huffen.’
Iedere post-covid-patiënt die op advies van een fysiotherapeut de app downloadt, wordt gevraagd vrijblijvend deel te nemen aan een corona herstel-onderzoek. Broekhuis vertelt dat de deelname bestaat uit het vierwekelijks invullen van drie vragenlijsten. ‘We willen het revalidatieverloop van deze patiënten volgen. Ook zijn we benieuwd naar de bijdrage van de app in het herstel. Met die informatie kunnen we de app als hulpmiddel voor toekomstige corona-patiënten nog verder verbeteren.’ Blokland IJ, Ilbrink S, Houdijk H, Dijkstra JW, Van Bennekom CAM, Fickert R, De Lijster R, Groot, FP. Inspanningscapaciteit na beademing vanwege COVID-19. Inspanningstesten tijdens medisch-specialistische, klinische revalidatie. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 2020;164: D5253 (online 30-10-2020). https://www.ntvg.nl/artikelen/inspanningscapaciteit-na-beademingvanwege- covid-19/volledig
Beeld: Roel Seidell
Gerelateerde artikelen Revalidatie Magazine
Paralympische Spelen: ook de samenwerkende revalidatie- en sportartsen gaan voor goud
De oorlog in Oekraïne dreunt dagelijks na in het MRC
’Ik gun elke jongere een plek middenin de maatschappij’
Gerelateerde artikelen Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde
De Pronkhoek
10 jaar SCORE-onderzoek
