De laatste jaren kwam er steeds meer aandacht voor mantelzorgers. Niet voor niets, want mantelzorgers hebben een belangrijke maar vaak zware taak. Om hen daar beter voor toe te rusten, werd het grote landelijke programma In voor Mantelzorg opgezet. Aan dit programma deden ook drie medischspecialistische revalidatiecentra mee. Het leidde tot meer aandacht voor mantelzorgers.
VRevalidatie Medisch Centrum Groot Klimmendaal: Betere informatievoorziening
‘Wij willen mensen uit de directe omgeving van de cliënt nauw bij de behandeling betrekken, en we willen hen zo goed mogelijk ondersteunen op weg naar huis.’ Aan het woord is Dorien Stapelbroek, projectleider bij Revalidatie Medisch Centrum Groot Klimmendaal. ‘Zo organiseren we tijdens de behandeling meeloopdagen en hebben we een nazorgpoli voor CVA-cliënten, onze grootste cliëntengroep. Daar zien we cliënt en mantelzorger een aantal keer, tot dertien maanden na ontslag. De nazorgconsulent bespreekt hoe het gaat, ook met de mantelzorger, en verwijst door als dat nodig is. Want weer thuis lopen mensen tegen allerlei problemen aan.’
Tijdens In voor Mantelzorg werkt het centrum aan verbetering van de informatievoorziening voor mensen met een CVA en hun mantelzorgers. ‘We verstrekten al veel informatie, maar vinden het belangrijk om ook echt de juiste informatie op het juiste moment te geven. Hoe kunnen we zorgen dat cliënt en mantelzorger zelf de regie kunnen houden, ook als de cliënt weer thuis is na de revalidatie? Om te weten waar behoefte aan is, hebben we een enquête gehouden onder ex-cliënten uit de CVA-behandelgroep. Ook hebben we geïnventariseerd wat er eigenlijk al precies gebeurt op het gebied van informatievoorziening. Mantelzorgers bleken onder meer behoefte te hebben aan eenduidiger informatie. Belangrijk is dus dat het minder gaat afhangen van de individuele behandelaar welke informatie wordt verstrekt. Informatie wordt een vast onderdeel van de behandeling.’
Daarbij moeten ook de zorgprofessionals een omslag maken, denkt Stapelbroek. ‘Zij kunnen zich veel bewuster worden van de rol van de mantelzorger al vroeg in het behandelproces. Waar loopt die mantelzorger nu en straks tegenaan?’
VMilitair Revalidatie Centrum Aardenburg: Betrekken bij de behandeling
‘We willen mantelzorgers systematisch bij de behandeling betrekken’, vertelt Erwin van der Leeden, zorgmanager bij het Militair Revalidatie Centrum (MRC) Aardenburg. ‘Daarbij krijgen de verpleegkundigen een centrale rol. Zij hebben namelijk het meeste contact met de revalidanten. En ze zijn er ook in de avonduren, wanneer de revalidant bezoek heeft. Dat geeft een natuurlijke brug naar de mantelzorgers.’
De verpleegkundige gaat bij alle mantelzorgers en revalidanten de Mantelscan en de Lastmeter afnemen. ‘Dat zijn instrumenten om de behoeften en de belastbaarheid van mantelzorgers in kaart te brengen. En ze vormen een opstap naar een gesprek over de vraag in hoeverre mantelzorgers bij de behandeling betrokken willen en kunnen zijn.’ Deze kennis brengt de verpleegkundige in bij het behandelteam. ‘Zo inspireren ze de andere disciplines om mantelzorgers bij de behandeling te betrekken. En dat resulteert bijvoorbeeld weer in concrete afspraken over het meelopen en over andere contactmomenten. Ook kunnen de behandelaars hun voorlichting hierop afstemmen.’
Het is de bedoeling dat het MRC Aardenburg vanaf nu op deze manier gaat werken. Niet dat er daarvoor geen aandacht was voor mantelzorgers. Van der Leeden: ‘We hadden al familiegesprekken, meeloopdagen en voorlichtingsmateriaal. Maar de betrokkenheid was niet vanzelfsprekend. Gesprekken en meeloopdagen vonden plaats op initiatief van de revalidant, de mantelzorger of de zorgverlener. Maar wanneer mensen hun behoefte niet kenbaar maken, kom je er ook niet achter. Wij gaan er nu systematisch aandacht aan besteden. De krachten bundelen en elkaar aanvullen, daar gaat het om!’
Libra Revalidatie & Audiologie: Netwerk in beeld
‘Voor mij als voormalig ergotherapeut is het een open deur dat mantelzorgers heel belangrijk zijn voor de revalidatie’, vindt Netty Oomens, clustermanager bij Libra Revalidatie & Audiologie. ‘Betrokkenheid van de mantelzorger heeft een bewezen positieve invloed op herstel en revalidatie.’
Daarom heeft Libra R&A onder meer informatiemateriaal en meeloopdagen voor mantelzorgers, en individuele gesprekken met het maatschappelijk werk. Binnen In voor Mantelzorg richtte Libra R&A zich op de grootste klinische patiëntengroep: mensen met een hersenbeschadiging, meestal veroorzaakt door een CVA. ‘We willen hun ligduur verkorten, maar dat kan alleen als ze op een verantwoorde manier naar huis kunnen. En daarvoor is het nodig dat de mantelzorgers goed zijn toegerust. Daarbij proberen we een bredere kring te betrekken dan alleen partner en familie.’ Dus brengt Libra R&A tegenwoordig al in de eerste opnameweek middels de zogeheten Mantelscan de samenstelling van het sociale netwerk in kaart. Voorts zijn de maatschappelijk werkers nu desgewenst ook ‘s avonds beschikbaar voor gesprekken met mantelzorgers. Ook zijn er voorlichtingsgroepen opgericht voor mantelzorgers én revalidanten; vroeger waren er groepen alleen voor mantelzorgers. ‘De nieuwe aanpak levert heel positieve reacties op, vooral omdat door een andere opzet meer uitwisseling plaatsvindt tussen revalidanten en mantelzorgers onderling en mensen gericht vragen kunnen stellen over hun eigen situatie.’
Ook behandelaars en verpleging krijgen aandacht. ‘We scholen hen met een intern ontwikkelde methode waarin onder meer motivational interviewing en zelfmanagement centraal staan. Doel is om van een meer zorgende naar een meer coachende houding te gaan. Behandelaars moeten de verantwoordelijkheid willen en kunnen overdragen aan patiënt en mantelzorger. En we werken aan het bewustzijn dat samenwerken met de mantelzorgers van groot belang is. Dat leeft inmiddels echt binnen de teams.’