Voeding is vaak nog onderbelicht in het revalidatietraject, terwijl het juist een belangrijke rol speelt bij het herstel van de patiënt. Met het project Goede Zorg Proef Je, ondersteunt Alliantie Voeding in de Zorg, de ziekenhuizen en zorginstellingen om een gezonder voedingsaanbod te realiseren voor patiënten, bezoekers en medewerkers. Dit sluit aan bij de doelen van het Nationaal Preventieakkoord en het Integraal Zorgakkoord.
Auteurs
L. (LAURA) ZANTMAN MSC
Projectmedewerker Goede Zorg Proef Je, Alliantie Voeding in de Zorg
M.H. (MENRIKE) MENKVELD-BEUKERS MSC
Directeur Alliantie Voeding in de Zorg
Het aanbieden van goede voeding kan bijdragen aan herstel na ziekte, een betere werkomgeving en een gezonde keuze voor bezoekers. Het project Goede Zorg Proef Je is het landelijke programma om hieraan te werken en biedt ondersteuning in de transitie naar een gezond en duurzaam aanbod. Er worden (online) bijeenkomsten georganiseerd om struikelblokken te bespreken, elkaars expertise te benutten en te inspireren. Op het kennisplatform van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) is ruimte om best practices te delen en vragen te stellen. Ook zijn er op de website van Goede Zorg Proef Je handige tools, die zowel inhoudelijk als op procesvorming van visie naar implementatie, uitvoer en borging ondersteunen. De Goede Zorg Proef Je-interventie maakt onderdeel uit van de database interventies ‘Duurzaamheid’ van het RIVM.1
Inmiddels zijn er elf revalidatie-instellingen aangesloten bij Goede Zorg Proef Je (zie figuur 1). Zij zetten zich actief in voor het verbeteren van het voedingsaanbod voor patiënten, bezoekers en medewerkers en zijn daarbij bereid om hun best practices te delen. Hiervan hebben vijf instellingen de intentieverklaring ‘Gezond 2025’ van Alliantie Voeding in de Zorg getekend. Hiermee benadrukken de Raden van Bestuur het belang van de verandering naar een gezonder en duurzamer voedingsaanbod, met daarbij de wil om dit in 2025 te realiseren.
Kaders van gezond
Een gezond voedingspatroon voor revalidanten heeft als basis de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad en voorziet daarbij in de (verhoogde) eiwitbehoefte en levert voldoende energie. Individuele afstemming met de diëtist, energie- en eiwitrijke voeding, kleinere portiegrootte en meerdere eetmomenten worden geadviseerd om aan de benodigde voedingsstoffen te komen.2,3,4
Voor medewerkers en bezoekers vormen de Richtlijn Eetomgevingen van het Voedingscentrum de basis voor een gezond voedingsaanbod. In een gezonde eetomgeving worden gezondere keuzes vooropgesteld en toegankelijker gemaakt, zonder de ongezondere keuzes allemaal weg te nemen.5,6
‘Bij De Hoogstraat leeft de wens om goede voeding meer in te bedden in de behandeling en een omgeving te creëren waarin gezond eten en leven centraal staan. ‘Stapsgewijs zijn wij bezig om ons voedingsaanbod voor revalidanten, medewerkers en bezoekers aan te passen’, vertelt Kobien Mijland, bestuurder bij De Hoogstraat Revalidatie. ’Uiteindelijk willen we het aanbod van ons eten en drinken zo aanbieden dat de revalidant zelf de regie heeft over de keuzes die hij maakt, maar dat de gezonde keuze wel de meest voor de hand liggende en aantrekkelijke keuze is.’
Van visie naar implementatie
Een gezond en duurzaam voedingsaanbod realiseren doe je samen. Het vraagt commitment en een duurzame inzet van verschillende disciplines binnen de zorgorganisatie. Om draagvlak te creëren voor het nieuwe voedingsconcept is een heldere voedingsvisie nodig.7 Dit geeft de organisatie richting en verbindt, met als doel eensgezindheid en acceptatie bij de betrokkenen. Het project Goede Zorg Proef Je moedigt aan om vanuit een multidisciplinair team met het thema aan de slag te gaan.8 Dat kan ook bottom-up; een werkgroep van bijvoorbeeld een diëtist, arts, verpleegkundige en de facilitaire dienst kunnen samen het onderwerp agenderen en een voedingsvisie ontwikkelen. De toolkit geeft handvaten om tot die visie te komen en biedt een stappenplan om te implementeren.9
’Om draagvlak te creëren hebben we een interdisciplinair team opgezet waarin verschillende lagen binnen de organisatie zijn betrokken, waaronder een diëtist, restaurantmedewerkers, medewerkers patiëntenvoeding, een logopedist, verpleegkundigen en managers’, vertelt Jeroen Mulder, teamleider services bij Klimmendaal. ’Vaak worden veranderingen van bovenaf gedragen en worden bijvoorbeeld de koks en verpleegkundigen te weinig betrokken in het proces. Dat hebben wij anders aangepakt. Als je verandering wilt bereiken, moet je draagvlak creëren door de hele organisatie heen’, legt Allard Eggen, manager services bij Klimmendaal uit. ‘Ga bovendien in gesprek met revalidanten over hun wensen met betrekking tot voeding.’
Bestuurlijk commitment
Zo’n veranderingstraject vergt nogal wat. Revalidatie-instellingen moeten expliciet nadenken over hun visie op voeding, hoe ze die vervolgens in de praktijk brengen, welke investeringen nodig zijn, hoe ze erover communiceren binnen de organisatie, en wat ze bijvoorbeeld willen met hun bezoekers- en personeelsrestaurant. Het vraagt bovenal om een kartrekker met een uitvoerende rol en een groep enthousiaste mensen daaromheen. Daarnaast is het van belang dat de Raad van Bestuur achter het voedingsbeleid staat en in de organisatie laat zien dat goede voeding belangrijk is. Laat daarom de nieuwe voedingsvisie accorderen door de Raad van Bestuur; dit helpt om toekomstig beleid met draagvlak en budget te kunnen doorvoeren.9 De intentieverklaring ‘Gezond 2025’ dient daarbij als fundering voor het opzetten van een gezonder voedingsaanbod voor patiënten, bezoekers en medewerkers in de revalidatie.
Alliantie Voeding in de Zorg
Goede Zorg Proef Je is een project van Stichting Alliantie Voeding in de Zorg, het landelijke expertisecentrum van voeding in de zorg.11 Onze medewerkers realiseren samen met zorgprofessionals gezondheidswinst met preventie in de zorg. Dat doen we door wetenschappelijke inzichten over voeding en beweging persoonlijk toepasbaar te maken. We werken samen met overheden, het bedrijfsleven, zorgverzekeraars, zorgorganisaties en kennisinstellingen. In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport verzorgen we binnen het Nationaal Preventieakkoord de landelijke uitrol van een gezond voedingsaanbod in ziekenhuizen en zorginstellingen voor patiënten, bezoekers en medewerkers.
Werkgroep Voeding & Revalidatie
De werkgroep Voeding & Revalidatie, van Alliantie Voeding in de Zorg, werkt door middel van onderzoek aan de optimalisatie van voedingszorg in de revalidatie. De werkgroep, bestaande uit een revalidatiearts, ervaringsdeskundige en voedingswetenschappers, heeft als doel om de voedingsstatus van revalidanten binnen de medisch specialistische revalidatie in kaart te brengen, te optimaliseren en voedingsadvies op maat te geven. Dit doen we door kennis te vergroten bij zowel patiënt als zorgprofessional, onder andere door het organiseren van events en publicaties. Andere actielijnen zijn het bevorderen van onderzoek, verbeteren van het voedingsaanbod in revalidatiecentra en het vergroten van het netwerk.12
Maaltijdambiance
Een gezond aanbod is niet het enige belangrijke aspect; ook de maaltijdambiance is van belang om de voedselervaring en -inname van de revalidanten te verbeteren. Een mooi gedekte tafel, gedempt licht, achtergrondmuziek, en prettig gezelschap zijn voorbeelden van ambiance-factoren die ervoor zorgen dat we graag aan tafel zitten en dat het eten beter smaakt. Een fijne maaltijdambiance heeft een gunstige invloed op de hoeveelheden die mensen eten. Dit draagt bij aan positieve voedingsstatus en welzijn van de patiënten (zie afbeelding 1).10
‘Om de voedingsbeleving te optimaliseren hebben we ervoor gekozen om de uitgifte van de maaltijden te verplaatsen van de centrale keuken naar de huiskamers’, vertelt Bianca Wester, destijds projectmanager eten en drinken bij Reade. ‘Dat heeft als groot voordeel dat de kok, die de verse maaltijd heeft bereid, in direct contact staat met de cliënt die geniet van de maaltijd. Specifieke wensen en feedback worden direct opgepikt en zo kan er goed ingespeeld worden op de gezonde keuze. We hebben gekozen voor restaurantwaardig serviesgoed voor de uitstraling en een mooi uitgiftebuffet dat zowel voor ontbijt, lunch als avondeten gebruikt kan worden, en geschikt is voor de rolstoelgebruiker (zie afbeelding 1).’
Ook aan de slag met het voedingsaanbod binnen jouw revalidatie-instelling? Neem contact op met Laura Zantman van Alliantie Voeding in de Zorg, projectmedewerker Goede Zorg Proef Je: communicatie@goedezorgproefje.nl
Referenties
- https://www.loketduurzaameten.nl/interventies-zoeken#/InterventionDetails/2100209.
- https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2015/11/04/richtlijnen-goede-voeding-2015.
- https://goedezorgproefje.nl/app/uploads/2020/12/factsheet-gezonder-voedingsaanbod-in-ziekenhuizen-en-andere-zorginstellingen.pdf.
- https://goedezorgproefje.nl/app/uploads/2022/05/220440-GZPJ-FL-voedingsaanbod-voor-patienten-V1205-spread1.pdf.
- https://www.voedingscentrum.nl/professionals/gezonde-eetomgeving/de-richtlijn-gezondere-eetomgevingen.aspx.
- https://goedezorgproefje.nl/app/uploads/2022/02/210860-GZPJ-Stappenplan-gezond-personeelsrestaurant-V2102.pdf.
- https://goedezorgproefje.nl/app/uploads/2022/03/gzpj-visie-op-voeding.pdf.
- https://goedezorgproefje.nl/app/uploads/2022/02/22.0264-GZPJ-Functieprofielen-algemeen-V1708.pdf.
- https://goedezorgproefje.nl/app/uploads/2022/03/Stappenplan-implementatie.pdf.
- https://goedezorgproefje.nl/app/uploads/2022/12/Praatkaart-Ambiance.pdf.
- https://www.alliantievoeding.nl/nl.
- https://www.alliantievoeding.nl/kennis-en-media/bestanden/297#:~:text=VOEDING%20BEVORDERT%20DE%20GENEZING&text=’Bij%20de%20meeste%20herstelprocessen%20zijn,geldt%20bij%20genezing%20en%20herstel.
Uitgelichte NTR artikelen
Revalidatiegeneeskunde leefstijlvol?
Plantaardige voeding en betere leefstijl tegen artrose-epidemie
Gezonde voeding en leefstijladviezen voor mensen met een chronische aandoening
