Raakvlak
Terugkeer naar werk bij werknemers met post-COVID syndroom vereist nauwe samenwerking tussen revalidatie- en bedrijfsartsen én de werkomgeving. Door gedegen kennis en begrip, opstellen van individuele behandelplannen, bieden van symptoommanagement en energiebalans, bieden van psychosociale ondersteuning, te combineren met werkgebonden factoren kunnen deze professionals de best mogelijke begeleiding bieden aan deze specifieke groep patiënten. Dit artikel beschrijft de reden waarom en de wijze waarop.
Auteur
J.E. (ERNST) JURGENS MSC OHP
Bedrijfsarts, medisch bioloog, klinisch arbeidsgeneeskundige (chronische aandoeningen)
Post-COVID syndroom (PCS) verwijst naar de aanhoudende symptomen en klachten die kunnen optreden na initieel herstel van de acute infectie met het SARS-CoV-2 virus. Op basis van recent Nederlands onderzoek (Lifelines cohort) heeft ongeveer één op de acht mensen kans op symptomen en klachten die langer dan zes maanden aanhouden na een acute COVID-19-infectie (alpha/delta variant). Het RIVM schat dat één op de tien mensen kans heeft op PCS bij omikron varianten. Naar schatting van het RIVM hebben 300.000 mensen in Nederland te maken (gehad) met aanhoudende symptomen en klachten langer dan een jaar. Stichting C-Support schat dat meer dan 40.000 Nederlanders langer dan anderhalf jaar met ernstige aanhoudende klachten te maken hebben. Dit aantal loopt momenteel verder op met 1.000 aanmeldingen per maand. Van PCS weten we ondertussen dat dit ernstige gevolgen kan hebben op de participatiemogelijkheden. Terugkeer naar werk blijkt voor deze groep niet vanzelfsprekend. Onderzoek laat zien dat meer dan 50% zes maanden na de infectie niet of niet voltijds werkt als gevolg van PCS.1 Recente UWV-cijfers laten zien dat 82% van de 2.610 mensen met PCS in 2022 de WIA werd toegekend (gemiddeld wordt 68% van de WIA-aanvragen toegekend). Deze cijfers maken niet alleen de lange(re) herstelduur zichtbaar. Het toont ook dat de huidige wet- en regelgeving niet is ingericht op de aard van deze aandoening en het aantal werkenden met PCS-symptomen.
‘Terugkeer naar werk voor
mensen met aanhoudende ernstige
klachten niet vanzelfsprekend’
In de fase voorafgaand aan de WIA-aanvraag krijgen werkenden te maken met complexe re-integratie wet- en regelgeving en meerdere functionarissen. Werkenden hebben hier vaak in een vroeg stadium al vragen over. Daarnaast kunnen zij zich op enig moment zorgen gaan maken over behoud van werk en inkomen. Immers, arbeid is belangrijk voor het individu en voor de maatschappij. Werk geeft mensen naast inkomen veelal een betere kwaliteit van leven. Daarnaast de mogelijkheid om zichzelf te ontplooien en om sociale contacten op te bouwen. Het geeft structuur aan het bestaan, het gevoel maatschappelijk zinvol of nuttig bezig te zijn en het geeft een bepaalde sociale status. In dat kader is het belangrijk dat in de zorgsector behoud van arbeidsparticipatie onderdeel is van de behandeling en gebruik maakt van werk als ‘medicijn’.2-4Bovendien hanteren onze disciplines hetzelfde balansmodel belasting & belastbaarheid (BBB). Daarom is het goed dat zowel het zorg- als het arbeidsdomein vroegtijdig en proactief afstemming hebben.
Individuele behandelplannen
Elke PCS-patiënt is uniek en vereist een individueel behandelplan dat is afgestemd op diens specifieke klachten, symptomen, behoeften en mogelijkheden.1,5,6-8 Revalidatieartsen kunnen de leiding nemen bij het opstellen van deze behandelplannen, waarbij ze rekening houden met de fysieke beperkingen, energetische problemen, fysieke en mentale inspanningsintoleranties en andere symptomen. Bedrijfsartsen kunnen revalidatieartsen informeren over de werkomgeving, de intensiteit en complexiteit van het werk, de werktijden en eventuele aanpassingen die nodig zijn om de arbeidsbelasting en de omstandigheden zodanig te organiseren dat de werkende in staat is het werk geleidelijk te hervatten en zo mogelijk uit te breiden.
Symptoom- en energiemanagement
Op basis van de actuele onderzoeken weten we dat de focus moet liggen op symptoom-inventarisatie, hantering én herstel van energiebalans. Bedrijfsartsen kunnen helpen bij het creëren van een werkomgeving die rekening houdt met de herstelbehoeften en beperkingen van de patiënt, zoals flexibele werktijden en taken die de symptomen niet verergeren. Implementatie van rustperiodes, het kunnen toepassen van de geleerde pacing-technieken en het identificeren van triggers en rekening houden met symptoom fluctuaties (zie tabel 1 en 2).6,7 Een geïntegreerde aanpak waarbij symptoom- en energiemanagement centraal staan, kan bijdragen aan een succesvolle terugkeer naar werk.
Psychosociale ondersteuning
PCS-patiënten hebben ook te maken met psychosociale uitdagingen zoals angst, depressie en verminderde kwaliteit van leven. Naast ondersteuning door middel van psycho-educatie en verwijzing naar psychosociale zorgverleners, kunnen bedrijfsartsen een ondersteunende werkomgeving creëren door communicatie met de werkgever en collega’s te bevorderen, begrip en geduld te tonen en flexibiliteit te bieden bij de werkhervatting.
Geleidelijke terugkeer naar werk
Een zeer geleidelijke terugkeer naar werk is vaak cruciaal bij werkenden met PCS. De bedrijfsarts hanteert naast het balansmodel belasting & belastbaarheid (BBB) ook het arbeid<->gezondheid model. Behalve naar de individuele gezondheid wordt ook naar de bevorderende en/of belemmerende invloed van arbeid op de actuele gezondheid gekeken. Met name naar de uitlokking van Post-Exertional Malaise (PEM), Posturaal Orthostatisch Tachycardie syndroom (POTS) en hyperadrenerge reactie als tekenen van ontregeling van het autonome zenuwstelsel, en van disfunctioneel ademen en spierklachten. Daarom adviseert de NVAB leidraad om de terugkeer naar werk eerst proces-contingent te starten aan de hand van drie fasen (zie tabel 1).5 In dat kader is het belangrijk dat alle betrokkenen (werkende, behandelaren, bedrijfsarts en de werkomgeving) onderling afstemmen. Revalidatieartsen en bedrijfsartsen kunnen samenwerken om een geleidelijk re-integratieplan op te stellen die de werkenden – op enig moment – in staat stelt het werk stapsgewijs te hervatten (zie tabel 2).
‘Afstemming tussen werkende,
revalidatiearts, bedrijfsarts en
werkomgeving nodig voor geleidelijk
re-integratieplan’
Conclusie
PCS treft een groot aantal werkenden die te maken krijgen met persisterende symptomen en klachten. Hierdoor zijn zij sterk beperkt in hun dagelijks functioneren en in de mogelijkheid terug te keren naar hun werk. Effectieve samenwerking tussen revalidatie- en bedrijfsartsen is cruciaal om deze werkenden te ondersteunen tijdens hun poging(en) terug te keren in werk. Onder alle medisch specialisten heeft de revalidatiearts de meeste raakvlakken met de bedrijfsgeneeskunde. Zij kunnen hun expertise delen met bedrijfsartsen. Andersom kan de bedrijfsarts de revalidatiearts informeren over de werkomgeving, de aanpassingen die nodig zijn om behoud van arbeidsparticipatie te faciliteren én over de complexe wet- en regelgeving en de vele functionarissen waarmee hun patiënten te maken krijgen. Een holistische benadering waarbij zowel medische als arbeidsgerelateerde aspecten worden aangepakt, is van cruciaal belang voor behoud van arbeidsparticipatie en om de kwaliteit van leven te verbeteren.
Referenties
- Huang L, Li X, Gu X, et al. Health outcomes in people 2 years after surviving hospitalisation with COVID-19: a longitudinal cohort study. Lancet Respir Med 2022;10(9): 863-76.
- Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst. KNMG-visiedocument ‘Zorg die werkt. Naar een betere arbeidsgerichte medische zorg voor (potentieel) werkenden’. Utrecht: KNMG, 2017.
- Coördinatieplatform Zorgstandaarden en het Kwaliteitsinstituut Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, CBO. Zorgmodule Arbeid 1.0. Begeleiding rondom arbeidsparticipatie van chronisch zieken. Utrecht: CBO, 2014.
- Stichting Verzekeringsgeneeskundig Instituut, Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde, CBO. Blauwdruk Participeren in Richtlijnen: leidraad voor het effectief opnemen van ’participeren en functioneren in werk’ in richtlijnen. Utrecht: CBO, 2010.
- Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde. Herstel en re-integratie van werkenden met het Post-COVID Syndroom Leidraad voor bedrijfsartsen. Utrecht: NVAB, 2022.
- Davis HE , McCorkell L, Vogel JM , Topo EJ. Long COVID: major findings, mechanisms and recommendations. Nat Rev Microbiol 2023;21(3):133-46.
- De Oliveira Almeida K, Nogueira Alves LG, de Queiroz RS, et al. A systematic review on physical function, activities of daily living & HRQOL in COVID-19 survivors. Chronic Illn 2023;19(2):279–303.
- Huerne K, Filion KB, Grad R, Ernst P, Gershon AS, Eisenberg MJ. Epidemiological and clinical perspectives of long COVID syndrome. Am J Med Open 2023;9:100033.
Gerelateerde artikelen NTR
Patiënten met post-COVID syndroom worden zieker van inspanning
Nazorg en langetermijngevolgen van COVID-19; interim-analyses tot 12 maanden na ziekenhuisontslag in het CO-FLOW cohort
Post-COVID syndroom bij kinderen: klachten en behandelstrategieën
Persoonsgerichte, integrale nazorg voor het post-COVID syndroom
Gerelateerde artikelen Revalidatie Magazine
Vernieuwde aanpak voor revalidatie na IC-opname
Post-COVID-patiënt lijkt op te knappen van rustige revalidatie
