Internist en hoogleraar Marcel Levi: ‘bescheidenheid past niet bij een sector die een grotere rol moet krijgen’
Interview – DCRM 2024
Internist en hoogleraar Marcel Levi, tevens voorzitter van de NWO, vindt dat revalidatieprofessionals nu eindelijk eens uit hun schulp moeten kruipen. Zeker in een tijd waarin zij harder nodig zijn dan ooit. ,,Ze stellen zich nog steeds een beetje op als de hulpspecialist, terwijl ze voor veel mensen juist de belangrijkste medisch professionals zijn.”
Auteur
T. (TIM) DE HULLU
Professioneel schrijver en biograaf
Fotograaf
PETER VALCKX
Waarom zit de afdeling revalidatie altijd in de kelder of ergens in een hoekje op de begane grond? En niet midden in het ziekenhuis? Omdat revalidatiespecialisten vaak te bescheiden zijn. Bescheidenheid die volstrekt onterecht is.
De meerwaarde van het vak revalidatiegeneeskunde is evident. In de geneeskunde zijn we heel erg gefixeerd op het genezen van ziekten en het beter maken van dingen die niet goed gaan. Maar voor patiënten is de functie, en dan bedoel ik niet de functie van een orgaan, maar het overall functioneren, veel belangrijker. Het kan mensen misschien niet zo heel erg veel schelen hoe goed of hoe slecht hun nierfunctie is; ze zijn vooral geïnteresseerd in hoe ze zich voelen en wat ze kunnen en niet meer kunnen. Dat is natuurlijk typisch iets waar revalidatie zich mee bezighoudt. Wie zorgt ervoor dat je weer naar de winkels kunt gaan, weer kunt sporten, weer van je gezin kunt genieten? Juist.
De hulp
Toch stellen revalidatiespecialisten zich vaak op als de hulp van een ander specialisme, terwijl ik denk dat ze misschien voor heel veel mensen wel juist de belangrijkste zijn. Laat anderen dan maar even komen helpen! Oncologen, cardiologen of internisten zoals ik, hebben er vaak een handje van om alles waar ze geen zin in hebben, omdat het wat langer duurt of omdat het een wat ander ritme kent, te outsourcen naar iemand anders. Dus dan krijg je al snel het beeld van de hulpspecialist. De oncoloog is klaar met de chemotherapie en dan moet de patiënt ook nog even opknappen. En dat moet iemand anders maar eventjes gaan begeleiden. Ik denk dat het de verantwoordelijkheid van de behandelend specialist is om een collega erbij te vragen als er een specifieke expertise nodig is. En dat is dan niet een hulpje, dat is een collega.
Toen ik zelf mijn opleiding tot arts of zelfs tot specialist volgde, had ik nauwelijks te maken met revalidatieartsen. Ik dacht dat zij de bazen van de fysiotherapie waren, zoiets. Daar bleef het ongeveer hangen. En inderdaad, toen ik met ze in aanraking kwam, presenteerden ze zich ook niet echt op een manier van ‘Dit is onze bijdrage en onze expertise’. Als ik het vak revalidatiegeneeskunde eerder was tegengekomen, had ik me er zeker wel meer in verdiept.
Marcel Levi
Marcel Levi is voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), hoogleraar Geneeskunde bij Amsterdam UMC/Universiteit van Amsterdam en Professor of Medicine bij University College London. Voorheen was hij Chief Executive bij University College London Hospitals en voorzitter RvB van het AMC in Amsterdam. Hij is tevens actief praktiserend internist. Hij bekleedt verschillende bestuurlijke functies in nationale en internationale organisaties op het gebied van research en gezondheidszorg. Hij heeft ruim 800 wetenschappelijke artikelen gepubliceerd en is lid van de Koninklijke Academie van Wetenschappen en Honorary Fellow van de Royal College of Physicians in de UK. Hij is editor van verschillende wetenschappelijke tijdschriften en auteur van populair-wetenschappelijke/educatieve boeken en columns.
Sanatoria
Het blijft dus een opdracht om het vak revalidatiegeneeskunde sexyer te maken, wat het zeker al is. Misschien moet er een andere term komen voor revalidatie, want deze doet toch een beetje denken aan sanatoria. Een pakkende titel die met functioneren te maken heeft, met je leven weer oppakken. Waarom wil iedereen eigenlijk chirurg worden? Dat heeft natuurlijk te maken met het imago van het vak. Maar dat imago wordt tijdens de medische opleiding nog flink versterkt. Want daar krijg je allerlei leuke colleges van chirurgen en internisten. Dan is er helemaal aan het einde van het blok ook nog een uurtje revalidatiegeneeskunde. En komt er iemand binnen die niet weet wat de studenten allemaal al wel of niet weten en stort dertig dia’s over hen uit. Dan zie je studenten op hun telefoon kijken, want over dit kleine vak wordt toch geen vraag gesteld bij het examen.
‘Het blijft een opdracht om
het vak revalidatiegeneeskunde
sexyer te maken’
Iedereen vecht
Als je het allemaal bij het oude laat, verandert er niets. Er zal dus iets doorbroken moeten worden. Iets waar de revalidatie in uitblinkt is het toepassen van technologie: toon exoskeletten of laat de werking van een robotarm zien! En wie selecteer je bijvoorbeeld voor een opleidingsplaats? Vaak kies je voor mensen die op jezelf lijken, maar wellicht moet je eens een keer voor een ander type kiezen. Voor een alfapersoonlijkheid, bij wijze van spreken. Dan komen er misschien mensen die de revalidatiegeneeskunde naar buiten toe meer gewicht kunnen geven. Als je mij nu zou vragen: noem één belangrijke smaakmaker in de Nederlandse revalidatiegeneeskunde, iemand die af en toe in een nationaal tijdschrift schrijft en duidelijk maakt wat de visie op revalidatie is, dan zou ik het zo niet weten. Daar zou ik echt naar moeten zoeken. Zo’n iemand heb je wél nodig. Dus kom uit je hol, laat je zien. Overal. Op de werkvloer zul je moeten battelen voor positionering, want niets gaat vanzelf. Maar als je dat niet doet, word je vanzelf een sluitpost. Dan gaat de bovenste verdieping in een nieuw ziekenhuis naar de kinderafdeling en krijgen de cardiologen natuurlijk ook primetime. Iedereen vecht voor zichzelf en weet het goed te regelen. En degene die niets zegt, krijgt dan het hok dat nog over was.
‘Vaak selecteer je studenten die
op jezelf lijken, maar
wellicht moet je eens
een keer voor
een ander type kiezen’
Patientrelated outcomes
Argumenten voor importantie zijn er genoeg, daar ligt het niet aan. Iedereen loopt te koop met patientrelated outcomes. Wat is voor de patiënt nou belangrijk? Nou, ik denk dat revalidatie dan ongeveer de helft van alle alle andere medische specialismen verslaat. Kijkend naar mijn eigen vakgebied: het behandelen van cholesterol of het effect van het behandelen van een acute ziekte is allemaal superbelangrijk. Maar waar heeft een patiënt een half jaar na bijvoorbeeld een ziekenhuisopname nou het meeste plezier van gehad? Dan scoort weer kunnen functioneren door revalidatie hoger dan het op streefwaarde hebben van iemands cholesterol. Het is alleen in de wereld van de medische gezondheidszorg wel belangrijk om die argumenten goed voor het voetlicht te brengen. Dus niet vies zijn van een grote mond en je niet te snel laten imponeren door de glamour boys and girls van de poortspecialismen.
‘Wees niet vies van een grote
mond en laat je niet te snel
imponeren door de glamour
boys and girls van
de poortspecialismen’
Weer op de been
Ik ben ervan overtuigd dat die bescheidenheid er in de toekomst afgaat en dat revalidatie belangrijker wordt voor zorginstellingen en populairder bij studenten. Het feit dat een operatie gelukt is of dat medicijnen aanslaan, is niet langer genoeg. Het leven moet echt beter worden voor mensen. En revalidatie past daar heel goed bij en zal veel vaker in een vroeg stadium plaatsvinden. Dat zie ik nu al. Neem oudere mensen die in het ziekenhuis opgenomen worden met een longonststeking. In ons traditionele model werken we allemaal heel hard om ervoor te zorgen dat die longontsteking verdwijnt. En dat de ademhaling herstelt. Dan is het ziekenhuisstukje voorbij en gaan we pas nadenken over hoe we die mevrouw of meneer weer op de been kunnen krijgen. ‘Oh ja, die moet thuis ook nog een paar drempeltjes nemen of zelfs een trap op.’ Die volgorde is helemaal niet handig. Dus zijn er nu allemaal initiatieven waarbij je oudere mensen met niet al te grote problemen niet in een ziekenhuis opneemt, maar in een zogenoemde wijkkliniek. Die is vanaf dag één op revalidatie gericht. Dat is een veel verstandigere benadering en die zie ik alleen maar toenemen. Het is allemaal nieuw en het is nog een flinke battle om het gefinancierd te krijgen, maar die kant gaat het wel op.
‘In een maatschappij waarin
kinderen en volwassenen niet meer
snel doodgaan door een acute ziekte,
maar blijven leven met chronische
aandoeningen, zal de revalidatie een
centrale rol moeten gaan spelen’
In een maatschappij waarin kinderen en volwassenen niet meer snel doodgaan door een acute ziekte, maar blijven leven met chronische aandoeningen, zal de revalidatie een centrale rol moeten gaan spelen. Revalidatie zal nog veel meer geïntegreerd worden in de rest van de gezondheidszorg. Dat betekent: investeren in samenwerkingen. Want wat zijn de uitdagingen voor de gezondheidszorg: dat er veel meer mensen een acute aandoening overleven. Of dat nou een IC-opname is of een groot hartinfarct. En dus ook op jongere leeftijd. Als iemand 46 is, rijst de vraag: hoe nu verder? Revalidatie wordt dan heel belangrijk. Daarnaast wordt de groep ouderen groter. Hoe hou je hen vitaal en op de been? En hoe zorg je ervoor dat die mensen niet in een negatieve spiraal belanden?’
Een ‘cursus opstaan’
Als internist in een groot ziekenhuis heb ik veel met oudere patiënten te maken die tegen heel basale functionele problemen aanlopen. Wat mij intrigeert als ik naar die patiëntenpopulatie kijk, is dat het vaak thuis misgaat. Dat mensen vallen. Dat ze kennelijk niet meer de spierkracht en handigheid hebben om op te staan. Dat heb ik met mijn eigen moeder meegemaakt. Toen heb ik direct de fysio in de buurt gebeld: ‘Hebben jullie geen cursus opstaan voor mensen die gevallen zijn?’ Nee, die was er niet. Wel allemaal valpreventieprogramma’s, maar ook daarmee blijven mensen wel eens vallen. Dan zou je toch eigenlijk een actieve revalidatiecommunity willen hebben, die zich enorm stort op dat vallen en opstaan. Voor oudere mensen is dat namelijk mega-problematisch. Nu wordt dit een beetje door geriaters opgepakt, maar die moeten alles al doen. En ik denk niet dat zij de experts zijn op het gebied van het bewegingsapparaat. Communities zijn de toekomst en zie je ook al vanuit de revalidatie. Al zijn ze nog erg opgehangen aan de revalidatiecentra. Het voorbeeld van Parkinsonnet vind ik mooi, een community die door enkele neurologen uit Nijmegen getrokken wordt. Er is een heel netwerk van andere deskundigen gevormd, die lokaal op het gewenste kwaliteitsniveau zorg kunnen leveren. Zo’n model leent zich ook voor veel aspecten van revalidatie. Door verankering in de zorg wordt het vak vanzelf ook populairder. Want dan komen er allemaal dingen bij. Elementen van samenwerking, organisatie en research veranderen op die manier en worden ook makkelijker.
Meer onderzoek
Over de kwaliteit van de revalidatie heb ik geen zorgen. Ik zie dat er steeds meer wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt. Dat is doorgaans een teken van vitaliteit van het vak. Een heel mooi onderzoek vind ik bijvoorbeeld het onderzoek dat op de intensive care plaatsvindt, waar ik zelf ook veel werk. Na een intensief behandeltraject zijn mensen enorm achterop geraakt. Ze hebben spierkracht verloren, kampen met zenuwproblemen. Door revalidatie tijdig in te zetten en mensen al vroeg actief te krijgen, kun je op lange termijn heel veel bereiken.
‘Er zijn mooie ontwikkelingen,
er liggen kansen voor revalidatie.
Je moet alleen nog iets harder
op de trom slaan’
Ook bij mensen die een herseninfarct hebben gehad zijn revalidatieprofessionals en -onderzoekers nauw betrokken, zodat patiënten zo snel mogelijk weer kunnen spreken, lopen, hun armen kunnen gebruiken. Het zijn onderzoeken die de meerwaarde van vroege revalidatie onderstrepen. Er zijn mooie ontwikkelingen, er liggen kansen voor revalidatie. Je moet alleen nog iets harder op de trom slaan.”
DCRM 2024
Op het Dutch Congress of Rehabilitation Medicine (DCRM) in november sprak Marcel Levi over noodzakelijke veranderingen in de gezondheidszorg en professional in the lead. Nog meer dan bij veel andere publieke en commerciële diensten staat de gezondheidszorg in het brandpunt van de belangstelling. Veel aandacht gaat uit naar de problemen: te weinig personeel, te weinig geld, te hoge werkdruk, wisselende klanttevredenheid en capaciteitsproblemen leidend tot lange wachtlijsten. Maar paradoxaal genoeg beleeft de gezondheidszorg tegenwoordig de grootste successen aller tijden waarbij we talloze ernstige aandoeningen met een grote impact op het leven van onze patiënten nu succesvol kunnen behandelen. In feite zijn veel van de grote problemen vooral het gevolg van het succes van de gezondheidszorg. De vraag is natuurlijk hoe we de huidige vraagstukken het beste kunnen aanpakken. En wellicht zullen we ook als professionals moeten veranderen: bijvoorbeeld om met een meer generalistische inslag de multimorbiditeit van steeds ouder wordende patiënten te adresseren. Of door op een andere manier te gaan samenwerken. Recente ervaringen hebben geleerd dat er maar één groep is die in staat is complexe problematiek binnen professionele organisaties op te lossen, en dat is die van de professionals zelf. Alleen zij hebben het overzicht en het inhoudelijke vermogen de noodzakelijke transformaties tot een goed einde te brengen. Dat brengt ons wel op het punt van leiderschap: van wie wordt dat eigenlijk verwacht en op welke manier?
Gerelateerde artikelen NTR
Revalidatiegeneeskunde leefstijlvol?
‘Voor veel patiënten zijn revalidatiespecialisten de belangrijkste’
Een relationeel-contextueel kader voor lijden en behandelen in de geneeskunde?
Een bijsluiter van de (revalidatie)geneeskunde, op weg naar een rijkere geneeskunde
Gerelateerde artikelen Revalidatie Magazine
Dit is waarom de Sint Maartenskliniek steeds meer operaties in eigen huis laat uitvoeren
Vogellanden geeft Zwolle en omgeving een gezondheidsboost
Het plannen van complexe zorg? Dat kan eenvoudiger, vinden ze in Groningen
